SEFER YÜKSEL
Dünya ekonomisi çok zorlu bir dönemden geçiyor. Tarihi seviyelere ulaşan enflasyon, yükselen faiz oranları, başta Fed olmak üzere merkez bankalarının parasal daralma politikaları, enerji krizi ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın bu tabloyu daha da körüklemesi tüm piyasaları alt üst ederken en büyük hasarı yüksek riskli varlıklar olan kripto paralar aldı. Ekosistemin önemli oyuncularından Terra Luna–UST çöküşü ile başlayan Celsius ve 3AC (Three Arrows Capital) ile devam eden süreç, kripto para dünyasının içsel krizlerinin de eklenmesiyle yatırımcıları büyük kayıplara uğrattı. Bu gelişmeler piyasalara olan güveni ciddi şekilde erozyona uğratmış durumda.
Şimdi akıllarda pek çok soru var. Geleceğin finans sistemini inşa etme iddiasıyla yola çıkan kripto dünyası bu krizi atlatabilecek mi yoksa yolun sonuna mı gelindi; kripto dünyasında ayı piyasası sona eriyor mu yoksa düşüş devam edecek mi; UST çöküşünden sonra ABD’de beklenen düzenlemeler ne zaman gelecek ve piyasalara yansıması nasıl olacak?
Tüm bu soruların yanıtını blockchain ve kripto para dünyasının en önemli isimlerinden Ava Labs Kurucusu ve CEO’su Prof. Dr Emin Gün Sirer ile aradık.
“3AC’nin batarken ellerindeki tüm kripto paraları satması piyasayı düşürdü”
Sirer, Bloomberg HT’ye verdiği özel röportajda, ekosistemin önemli oyuncularından Terra’nın batışı ve Celsius ve 3AC (Three Arrows Capital) ile devam eden süreci bir salgın hastalığa benzeterek, “BlockFi’ın kurtarılmasıyla bana göre bu piyasadaki salgın hastalığın sonu geldi gibi görünüyor” diyor. Dünyanın makro konjonktürde büyük bir daralma yaşandığını vurgulayan Sirer, bunun bilerek yaşatıldığını, bu süreçte gayrimenkul hariç her türlü varlığın fiyatının düştüğünün altını çiziyor. Hem geleneksel piyasalarda hem de kripto para piyasalarında çok ciddi düşüşler yaşandığını kaydeden Sirer’e göre bu kadar büyük bir daralmanın yaşandığı ortamda finansal durumu güçlü olmayan aktörler zorluklar yaşamaya başladı.
“Bu aktörler problem yaşadıkça da portföylerindeki diğer varlıkları satmak durumunda kalıyor” diyen Sirer, şöyle devam ediyor: “Zincirleme bir satış başlıyor ve o satış başladıktan sonra kimi ne kadar etkileyeceği tamamen projelerin dışında. Örneğin Three Arrows Capital (3AC), Terra’ya çok fazla ilişkili bir fondu. Aynı zamanda Avalanche’ı da çok seven bir fon. Maalesef Terra battıktan sonra 3AC’nin de batması ve batarken de ellerindeki her türlü varlığı satması tüm piyasayı düşürdü. 3AC ciddi bir Bitcoin, Ethreum ve Avax yatırımcısıydı. Bu üç kripto para da düşüşler yaşandı. Bu durum geleneksel finans camiasında da karşılaşılan bir durum…”
“Fed’in sert konuşup biraz daha yumuşak yürümesini bekliyorum”
Piyasanın buradan nereye gideceğininFed Başkanı Jerome Powell’ın alacağı aksiyonlara bağlı olduğunu söyleyen Prof. Dr. Emin Gün Sirer, en büyük sermaye ABD’de olduğu içinFed’in alacağı aksiyonların dünyayı etkileyeceğini belirtiyor. Sirer, önümüzdeki dönemdeFed Başkanı Powell’ın çok sert konuşmasını ama biraz daha yumuşak adımlar atmasını bekliyor. “Çünkü” diyor, “FED’in adımları, ABD ekonomisini durmanın eşiğine getirdi. Enflasyonu kontrol çabaları, ekonomiye büyük bir darbe vuruyor. Böyle bir noktadayız.”
ABD enflasyonun ne kadarının yapısal, ne kadarının geçici olduğunun izleneceğini belirten Sirer, “Enflasyonun büyük ölçüde pandemiden kaynaklandığını ve yavaş yavaş kontrol altına alındıkça tekrar normale döneceğimizi düşünüyorum” diyor. En fazla bir buçuk yıl gibi bir süreçten geçilmesini öngören Sirer, sonrasında ABD’de bir iktidar değişikliğine gidilmesini bekliyor ve ekliyor: “Tabii böyle bir şey olursa bütün makro parametreler değişecektir.”
“Ayı piyasasında zayıf halkalar elenecek”
Piyasalarda yaşanan sert düşüşe yönelik “Hiçbir varlık sınıfı hiç geri çekilme olmadan sonsuza dek yükselmez, büyüyemez” değerlendirmesinde bulunan Sirer, “Büyüyecek olursa zaten sorunlar çıkmaya başlar. Böyle bir varlık sınıfından içi boş aktörler çıkmaya başlıyor. Onların yarattığı problemlerden biraz ilerleyip biraz geriye gidiyoruz. Her alan mehter marşı gibi iki ileri bir geri gider, bu normal” diyor. Mevcut ayı piyasasında daha birçok projenin sallanacağını belirten Sirer, “Zincirin zayıf halkaları elenecek. Bunların çoğu da basit teknolojik hatalardan kaynaklanıyor. Bu piyasaların sağlıklı büyüyebilmesi için elzem bir süre. Ayı piyasası yaşamazsak, boğa piyasası yaşayamayız” görüşünde…
“Ayı piyasasında hangi projelerin gerçek olduğunu göreceğiz”
Ayı piyasasında gerçek projelerin kimler olduğu, hangi projelerin arkasında ekiplerin kalıcı olduğunun görüleceğini vurgulayan Sirer, “Hangi ekiplerin organik hangi ekiplerin sentetik olduğunu, taşıma suyla döndüğünü anlayacağız. Avalanche’ın burada kalıcı olduğu kesin. Bu konuda hiç kimsenin şüphesi olmasın, bu hayatımı adadığım bir konu” diyor.
“Geçen hafta 20’den fazla senatör ile görüştüm, düzenlemeler yapıcı olacak”’
Bilindiği gibi sabit koin UST’nin çökmesinin ardından kripto dünyasında tüm gözler yeniden ABD’den gelecek düzenlemelere çevrilmişti. Öncelikli olarak sabit koinlerde yapılması beklenen düzenlemelerin içeriği, bir bakıma kripto ekosisteminin gideceği yola da yön verecek. Düzenlemeleri yakından takip ettiklerini söyleyen Prof. Dr. Emin Gün Sirer, geçen hafta iki gün boyunca Washington’da bu konuda temaslarda bulunduğunu ve 20’nin üzerinde senatör ve milletvekili ile görüştüğünü söylüyor. Gelecek olan her regülasyonun yapılma şekli ile kripto para ekosisteminde var olan ve yapılmış olan değeri koruma amaçlı olacağını vurgulayan Sirer, “Bunu çok sayıda senatör ve parlamenter ile bizzat görüştükten sonra net olarak söyleyebilirim” diyor.
Düzenlemelerin sabit koinler ile başlayacağını belirten Sirer şöyle devam ediyor: “İlginçtir algoritmik sabit koinlerde değil. Şu anda düzenleyicilerinde en korktuğu şey fiat paraya dayalı sabit koinler. Gerek Tether (USDT) gerek Circle (USDC)… Bu alanda düzenleme yapmayı düşünüyorlar. Piyasada dolaşan iki farlı yasa taslağı var ama Amerikan Kongresi’nin içinde bulunduğu konjonktürde düzenlemelerin hemen olacağını sanmıyorum. Yani önümüzdeki altı ay içinde gerçekleşeceğinden pek emin değilim. Ama bazı senatörlerin ‘belki yapabiliriz’ şeklinde beklentisi var.”
“Sabitkoinlere gelecek netlik hepimiz için önemli”
Sirer, düzenlemenin kripto piyasaları zora sokacak şekilde değil, hem var olan ve bugüne kadar gelişen piyasanın hem yatırımcıların hem de oyuncuların korunmasını sağlayacak yönde çıkacağını düşünüyor. Düzenlemelerin ortamı daha da sakinleştireceğini ve güven vereceğine inanan Sirer, “Yaptığım temaslarda edindiğim izlenim amaçlarının kriptoya zarar vermek değil, var olan değeri korumak olduğu yönünde. Stabil paralar herkesin korktuğu bir alan. Buraya gelecek netlik hepimiz için önemli. ABD’de kripto alanına eğilen iki kurum var: SEC (ABD Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu) ve CFTC (ABD Emtia Vadeli İşlemler Komisyonu). Bu alandaki sorumluluğun CFTC’ye taşınacağı yönünde bir izlenimim var. Bunu da çok olumlu görüyorum. Çünkü SEC sert davranmaya meyilli bir kurum. CFTC ise kripto varlıkları emtia olarak düzenlemeyi düşünüyor” diyor.
“Subnetler kripto ekosisteminde devrim niteliğinde”
Piyasaların içinden geçtiği bu zorlu süreçte, Avalanche cephesinde yaşananları ve önümüzdeki dönem hedeflerini sorduğumuz Sirer, son üç ayda yaptıkları en önemli atılımın, “sektör için devrim niteliğinde” diye tanımladığı subnetler (Alt ağlar) olduğunu söylüyor. Altı yıldır proof of stake’e (Hisse ispatı) geçemeyen Ethereum’un uzun zamandır Layer 2 (ikinci katman ölçekleme çözümü) vizyonunu öne sürdüğünü hatırlatan Prof. Dr. Emin Gün Sirer şöyle devam ediyor: “Ama henüz gerçekleşmiş bir şey değil. Bugün, zamanında Layer 2 olduğunu iddia eden protokollere baktığınızda bu protokollerin merkezi, tek kişinin elinde olduğunu görüyoruz. Dünya buradaki sorunun yavaş yavaş farkına varmaya başladı. Dünyaya subnetlerle bu işin nasıl yapılması gerektiğini gösterdik. Yeterince büyüyen her DApp (Merkezi olmayan uygulama) kendi kendine yeni bir zincir üretebilmeli. Kendi kurallarının olduğu yeni zincirler üretmesi mümkün. Bunu ilk başta farklı coğrafik bölgeler için farklı blok zincirleri üretmek için düşünmüştük. Türkiye’ye, Asya’ya veya ABD, Avrupa kanunlarına özel blok zincirleri… Öte yandan aynı mimari bize bu ölçeklenebilir yapıyı verdi. Bugün Ethereum veya Polkadot’da saniye başına işlem kapasitesine bakıldığında hepsinin bir üst sınırı var. Avalanche’ın kapasite sınırı yok. Ne zaman isterseniz yeni bir zincir yaratmanız mümkün. O zincirdeki bilgisayarın kapasitesiyle birlikte sistemin de artıyor. Bugün çalışan ve güvenebileceğiniz bir Layer 2 yok, bunların hepsi merkezi sistem. Senelerce uğraşıp ortaya çıkarttıkları şey, daha önce de olan, eski finans sisteminin yeni bir versiyonu.”
Dünyanın subnet mimarisinin mantıklı bir mimari olduğunu görmeye başladığını belirten Sirer, şu anda Avalanche ekosisteminde altı projenin subnet mimari kullandığını belirterek, “Sayısı 50’yi geçtiği zaman bambaşka bir dünyada olacağız. Bu sene içinde sayısı çok rahat 50’yi geçecek” diyor.
“Core Wallet, Ledger ve NFT desteği olan güvenli bir cüzdan”
Geçen hafta Avalanche’ın cüzdanı Core Wallet’ı çıkardıklarını belirten Sirer, beklentinin daha erken çıkacağı yönünde olduğunu ancak Bitcoin desteğini eklemek için beklediklerini söylüyor. Cüzdan’ın şu anda Avalanche’ı, Analanche subnetleri ve Bitcoin’i desteklediğini ifade eden Sirer, çok yakında Ethereum ve diğer EVM chainlerinin de ekleneceği bilgisini veriyor. “Bu sayede blokzinciri, DeFi ve NFT’lerle ilgili bir şey yapacağınız zaman gideceğiniz ilk cüzdan Core olacak” diyen Sirer şöyle devam ediyor: “Metamask ile vedalaşmanın vakti geldi. Her nedense kendini ilerletmekte çok güçlük çeken bir sistem oldular ve uzun zamandır güncel değil. Kullanıcı deneyimi de çok kötü. Core Wallet, Ledger desteğiyle geldi. Yani güvenlikli bir sistem. NFT desteği de var. NFT’lerinizi görebiliyorsunuz. Anahtarlarınızı ve varlıklarınızı kendimi kontrolünüzde saklayabiliyorsunuz. Başka bir cüzdana ya da kuruma ihtiyacınız olmadan kullanabileceğiniz her türlü dijital varlığın kontrolünü kullanıcıya taşıyan, hızlı çalışan güzel bir sistem.”
“Her koin zamanla Avalanche üzerinde olacak”
Bunların yanı sıra Avalanche’ın Bitcoin köprüsünü kurduğunu belirten Sirer, “Burayı henüz çok tanıtmadık. Yavaş başlasın, problem varsa o problemleri çözelim, daha sonra vakti geldiği zaman daha detaylı tanıtımını yapacağız” diyor. Sirer, “Bitcoin köprüsü ile ne yapılıyor?” sorumuzu ise şöyle yanıtlıyor: “Bildiğiniz gibi birçok insan Bitcoin’i biliyor, inanıyor ve onu alıp tutuyor. Bu güzel bir şey ama elinizde değerli bir varlık varsa onu alıp tutmak yapabileceğiniz en pasif şey. Çok daha değer kazandıran şeyler yapmanız mümkün. Nedir bunlar? İşte DeFi dediğimiz olgu. Bitcoin satmak istemiyorsunuz diyelim. O zaman Bitcoin’i teminat gösterip onun karşılığında USDT ve ya USDC almanız mümkün. Bu DeFi’nin getirdiği en önemli olaylardan. Bitcoin’i tutmayı seven çok yatırımcı var. Onlara böyle bir destek verebiliyor olmamızdan dolayı çok sevinçliyim. Diğer yandan Avalanche’ı bir Bitcoin Layer 2 olarak düşünmek ve Bitcoin’i çok hızlı bir şekilde transfer etmek de mümkün. Diğer platformlarda uzun zaman alan Bitcoin işlemleri, Avalanhce üzerinde 1 saniye sürüyor. Böyle yepyeni bir dünyaya gidiyoruz. Daha önce de söylemiştim, “her koin zamanla Avalanche’ın üzerinde olacak” diye. Bitcoin ile başladık. Amacımız her varlığın Avalanche üzerinde olması. Ethereum’un koinlerini taşımıştık. Şimdi Bitcoin’i… Henüz insanlar bununla tanışmış değil. Önümüzdeki haftalarda yavaş yavaş bunu görmelerini bekliyorum.”
